Biblia królowej Zofii, także Biblia szaroszpatacka – najstarsze polskie tłumaczenie Starego Testamentu. Przekład został wykonany w dwóch tomach na zlecenie żony Władysława Jagiełły, królowej Zofii Holszańskiej. Rękopis ukończono w latach 1453–1455. Głównym autorem tłumaczenia na język polski był kapelan królowej Andrzej z Jaszowic, a przepisywaniem tekstu zajmowało się kilku kopistów.
Faksymile Biblii Królowej Zofii z 1455 roku
15000,00 zł
Availability: 4 w magazynie
Biblia królowej Zofii, także Biblia szaroszpatacka – najstarsze polskie tłumaczenie Starego Testamentu. Przekład został wykonany w dwóch tomach na zlecenie żony Władysława Jagiełły, królowej Zofii Holszańskiej. Rękopis ukończono w latach 1453–1455. Głównym autorem tłumaczenia na język polski był kapelan królowej Andrzej z Jaszowic, a przepisywaniem tekstu zajmowało się kilku kopistów.
Poza pojedynczymi trzema kartami z drugiego tomu rękopis nie zachował się do czasów współczesnych. Tom pierwszy jest jednak częściowo znany dzięki wydaniom z drugiej połowy XIX w. i pierwszej połowy XX w. Jest to najobszerniejszy zabytek literatury polskiej doby rękopiśmiennej.
Do II wojny światowej zachowało się 185 kart, a na nich Stary Testament do księgi Estery. Odnaleziono także fragmenty dalszych ksiąg Starego Testamentu, natomiast nie jest pewne, czy przełożono również Nowy Testament. Zabytek zaginął pod koniec II wojny światowej, prawdopodobnie uległ zniszczeniu podczas walk o Budapeszt w 1945 roku. Zachowały się jedynie trzy pojedyncze karty (dwie karty w Bibliotece Uniwersyteckiej we Wrocławiu i fragment karty w Bibliotece Muzeum Narodowego w Pradze).
Chociaż rękopis nie zachował się do czasów współczesnych tekst Biblii szaroszpatackiej jest jednak częściowo znany z późniejszych wydań i opracowań. W 1856 roku w Poznaniu Marian Jaroszyński wydał chromolitografię fragmentu Biblii szaroszpatackiej. Całość tekstu po raz pierwszy ukazała się we Lwowie w 1871 roku w publikacji „Biblia Królowej Zofii żony Jagiełły. Z Kodeksu Szaroszpatackiego. Nakładem Księcia Jerzego Henryka Lubomirskiego wydał Antoni Małecki”.